(Recenzja) Miloš Doležal - Krawiec, żandarm i spadochroniarz. Trzy opowieści o czeskich kolaborantach

„Krawiec, żandarm i spadochroniarz. Trzy opowieści o czeskich kolaborantach” to najnowsza – historyczna - propozycja Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Pozycja tyleż szokująca co nietypowa. Dlaczego nietypowa? Dlatego, że przynajmniej tyle samo miejsca zajmują w niej fotografie co sam tekst, którego nie ma tutaj przesadnie dużo, a książkę można przeczytać w jeden wieczór. Dlaczego szokująca? Dlatego, że idealnie ukazuje, jak człowiek zmienia się w zwierzę, gdy ma ku temu sprzyjające warunki takie jak brutalna II Wojna Światowa.

To drugie nie jest żadną tajemnicą, natomiast chyba nigdy nie zdarzy się, że lektura książek traktujących o holokauście czy ogólnie II Wojny Światowej spowszednieje i będzie wyzuta z uczuć. Za dużo złego się stało, za dużo cierpień, tragedii i zbrodni miało miejsce każdego dnia, a zeznania tych, którzy widzieli na własne oczy, to co się działo, są tego doskonałym przykładem i obrazowaniem. W publikacji Milosa Dolezala tych nie ma może przesadnie dużo, ale i tak potrafi on wstrząsnąć człowiekiem, który zasiądzie do lektury. Opisuje on w niej trzy pozornie zwykłe postaci, które wiodą normalne, przeciętne życie, są mili i lubiani przez sąsiadów. Wszystko zmienia się, gdy nadchodzi wojna, a do Czech wkraczają Niemcy. Nagle naziści znaleźli popleczników w postaci m.in. trzech bohaterów książki. I właśnie przejście na ciemną stronę mocy, „sukcesy” i tragedie, do których doprowadzili, opisuje w książce autorka. Obraz tego jest dołujący, szokujący i sprawiający, że ławo jest zwątpić w jakiekolwiek społeczeństwo.

Bardzo krótkie akapity, szybkie dynamiczne opisy, przedstawienie faktów nawet tych najbardziej szokujących. To wszystko sprawia, że książka pomimo swojej niewielkiej objętości i niewielkiej ilości tekstu, daje naprawdę bogaty obraz tego, jak zmienia się człowiek, jak łatwo jest go zmienić, w końcu jak zachowuje się, gdy zyska „ździebko władzy”. Oczywiście nie jest to pełne studium psychologiczne, ale mimo wszystko ukazuje proces działania. Jednocześnie też ukazuje, jak reagowali na te tragedie nie tylko bliscy zbrodniarzy, ale i współpracownicy, którzy starali się ratować siebie za wszelką cenę, często zapominając o swoich poplecznikach. Książka Dolezala to też zręczny i wstrząsający opis zbrodni dokonanej na narodzie Czeskim. Wszystko to sprawia, że otrzymujemy wartościową i pełną merytorycznych zalet książkę. Daje się w niej też odczuć, jak osobiście autor taktuje całą sytuację, dopuszczając się bardzo osobistych i nacechowanych emocjami wycieczek pod postacią „epitetów” i bardzo prostego języka. Czy to przeszkadza? Raczej nie, natomiast można niekiedy odnieść wrażenie, że Czech ocenia, a nie przedstawia fakty.

Jak już wspomniałem, w publikacji WUJ znajdziecie mnóstwo zdjęć, co jest wartością dodaną, która wzmacnia jej ocenę. Tą z kolei w pewien sposób obniżają nieliczne, ale kłujące w oczy wpadki edytorskie przy korekcie. Tak czy inaczej, rachunek ogólny wychodzi na plus.

Czy recenzowana książką jest przełomowa? Nie. Czy wyczerpuje w pełni temat? Nie. Czy warto się z nią zapoznać? Zdecydowanie tak, gdyż w bardzo przystępny i dynamiczny sposób daje odpowiedź na kilka niezwykle ważnych dla zrozumienia sytuacji uczestników zbrojnego konfliktu pytań. Polecam waszej uwadze, aby poświęcić swój jeden wieczór i zagłębić się w ten bezwzględny, brutalny i zbrodniczy świat donosicieli, morderców i zdrajców. Pozwoli wam to z pewnością jeszcze lepiej zrozumieć jaką tragedią był ten tragiczny w skutkach okres.

Krawiec, żandarm i spadochroniarz. Trzy opowieści o czeskich kolaborantach

Autor: Miloš Doležal
Przekład: Zofia Bałdyga
Seria: Historia
Liczba stron: 224
Format: 15x23 cm
Rok wydania: 2021
Data premiery: 15.03.2021
Wydawnictwo: WUJ