(Recenzja) Bart van Es - Dziewczynka z wycinanki. Opowieść o wojnie, przetrwaniu i rodzinie

II Wojna Światowa to bez wątpienia najstraszniejszy okres w historii ludzkości, czarna karta w jej księdze i rzecz, do której absolutnie nie miało prawa dojść…a jednak doszło i ogrom tej tragedii jest odczuwany nawet dzisiaj. Ucierpiały nie tylko całe narody. Ucierpieli również (a może właśnie przede wszystkim oni) pojedynczy ludzie, „szarzy Kowalscy”, którzy stracili nie tylko swój dobytek czy wolność, często tracili też rodziny, zdrowie i życie. Historia każdej takiej postaci z osobna pełna jest smutku i rozpaczy, ale też każda z nich zasługuje i nadaje się do głośnego wykrzyczenia, aby świat o nich usłyszał. Jedną z takich historii, jest na pewno ta traktująca o Lien – dziewięcioletniej żydówce, która zostaje oddane w czasie wojny do rodziny zastępczej. Krok ten wymuszony jest sytuacją w Holandii, w której mieszka. Do głosu dochodzą tam kolaborujące z Niemcami nazistowskie organizacje i coraz częstszym zjawiskiem są prześladowania Żydów. Lien trafia do rodziny zastępczej, w której stara się przeżyć wojnę. Jej relację z rodziną z czasem się pogarszają, aż w końcu dochodzi do konfliktu. Dlaczego tak się dzieje i co stoi za genezą tego konfliktu, stara się rozwikłać Bart van Es – brytyjski historyk urodzony w Holandii. Jest to dla niego sprawa osobistą, gdyż tą rodziną są jego dziadkowie. Wynik tego swego rodzaju śledztwa przedstawia on w książce „Dziewczynka z wycinanki”, która całkiem niedawno ukazała się nakładem Wydawnictwa Uniwersytetu Jagiellońskiego.

„Bez rodziny nie ma historii” – ten niezwykle ważny, w kontekście całej publikacji, cytat jest clue całej opowieści Brytyjczyka. To właśnie rodzina jest tutaj najważniejsza i jej losy. Losy niekiedy naprawdę bardzo trudne i to zarówno dla Lien, która musiała przeżywać to na własnej skórze, jak i samego autora, przed którym stanęło zadanie rozliczenia się z tą dramatyczną historią swojej rodziny. I przyznać trzeba, że robi to z pełną odwagą, ale też świadomością oraz szczerością. Ze spotkań z Lien i mieszkańców holenderskich miasteczek często wypływa trudny obraz relacji rodzinnych, natomiast autor z pełnym oddaniem, ale też empatią podchodzi do sprawy, czego efektem jest niezwykle dramatyczna, emocjonalna i szczera publikacja. Van Es poza przedstawieniem losów głównej bohaterki skupia się też na ogólnym obrazie Holandii i Holendrów w czasie wojny. Rozlicza ich z przeszłości, opowiada o ich gorszej stronie, a także konfrontuje liberalne poglądy społeczeństwa z kolaboracją z Nazistami. Wyłania się z tego niezbyt przyjemny obraz Holandii, ale należy też mieć w świadomości, że istniały dwie strony medalu, a często ta ciemna jest zdecydowanie wyolbrzymiona czy wręcz zakłamana, jak to miało miejsce w publikacjach pewnego autora, który lubi oczerniać Polskę i Polaków. Absolutnie nie chcę tego samego zarzucić Brytyjczykowi, ale z doświadczenia w takich sytuacjach z tyłu głowy zapala się lampka ostrzegawcza.

„Dziewczynka z wycinanki” to publikacja o tyle nietypowa, że łącząca w sobie biografię, książkę historyczną i reportaż. Stąd też mamy tu stricte biograficzne momenty, mamy ukazane miejsca i lokacje, mamy też przedstawione fakty historyczne. Van Es zręcznie łączy każdy z tych trzech elementów, tworząc tym samym zgrabną i pełną emocji opowieść. Czytając kolejne strony tej publikacji, bardzo łatwo jest domyślić się, jak trudne było dla autora poznanie losów Lien i jego własnej rodziny, a jednocześnie wykazuje się ogromnym współczuciem dla bohaterki, która przecież przeżyła te wszystkie wydarzenia, o których on teraz opowiada. Co ciekawe, autor tak zręcznie i z taką empatią o tym wszystkim opowiada, że nawet jeśli coś jest ewidentnie „czarne”, to nie ma w czytelniku potrzeby wydawania osądu. Lektura tej publikacji na pewno nie należy do łatwych, bo przecież i losy ludzi podczas wojny takie nie są. Jest to jednak publikacja ważna. Jest to bowiem kolejna opowieść, dzięki której otrzymujemy świadectwo tragedii II Wojny Światowej. Takich świadectw potrzebnych jest jak najwięcej, aby nigdy nie doszło do tego typu tragedii ponownie.

Dziewczynka z wycinanki. Opowieść o wojnie, przetrwaniu i rodzinie

Autor: Bart van Es
Data wydania: 2021-01-25
Liczba stron: 272
Język: polski
ISBN: 9788323348757
Tłumacz: Barbara Gutowska-Nowak