(Recenzja) Pamiętamy - Biała Podlaska 1939 - 1945

W czasach, gdy w szkołach jest coraz mniej godzin historii, na salony zapraszane są osoby o – delikatnie mówiąc - bardzo wątpliwej przeszłości, a w mediach pokazuje się filmy, które ukazują bohaterów, jako bandytów, warto pamiętać o tych aspektach kultury masowej, która jest wartościowa i niesie ze sobą coś więcej. Niesie pamięć o zwykłych ludziach, którzy przez swoje czyny stali się bohaterami. Dla osób mniej obeznanych z tematem (nie czytających na co dzień) zaskoczeniem może być fakt, że takim medium jest...komiks. Tak, właśnie komiks, który przez sporą część społeczeństwa wyśmiewany jest, jako przeznaczony tylko i wyłącznie dla dzieci. To tu jednak dostajemy opowieści o Westerplatte, Żołnierzach Wyklętych czy choćby ten, o którym przeczytacie poniżej.

Pamiętamy: Biała Podlaska 1939 -1945 to komiks, który co prawda już kilka lat ma, bo wydany został w 2008 roku, ale jest na tyle wartościowy, że grzechem byłoby o nim nie wspomnieć. Zeszyt wydany został przez miejscowy Miejski Ośrodek Kultury przy wsparciu Urzędu Miasta Biała Podlaska. Najważniejsi są jednak oczywiście autorzy. Za stronę graficzną odpowiada Andrzej Fonfara (współpracował przy realizacji serialu animowanego Dawid i Sandy; współcześnie jego ilustracje publikuje m.in. miesięcznik Detektyw), a scenariuszem zajął się doskonale znany Sławomir Zajączkowski (Wilcze Tropy, Łupaszka, Wyzwolenie? 1945). Warto również wspomnieć o dość dużym (jak na polskie warunki) nakładzie, który wyniósł 2500 egzemplarzy, co imponuje tym bardziej, że historia w nim opowiedziana jest nieco lokalna.

Co to za historia? Komiks składa się w zasadzie z trzech rozdziałów, przy czym ten ostatni – Paczka - to sam scenariusz okraszony kilkoma rysunkami, gdyż jak we wstępie wspomina Zajączkowski autorów ograniczały ramy objętościowe. Wspomniana Paczka to historia oparta na relacji Roberta Domańskiego „Jaracha”, który brał udział w uwolnieniu z rąk UB, żołnierza AK – Aleksandra „Rocha” Wereszki. Poprzedzające je historie, zatytułowano Krawat w grochy (tak zresztą miał brzmieć pierwotny tytuł tej publikacji) i Takie buty z cholewami. Pierwsza z wspomnianych przytacza epizod, w którym dwóch młodych Polaków wymierza karę na niejakiej Irce, która kolaboruje z nazistowskimi zbrodniarzami. Niestety chłopcy płaca za swój wyczyn najwyższą cenę. Takie buty z cholewami natomiast prezentują historię akcji zaplanowanej przez partyzantów i wymierzonej w wysokiego rangą Niemcu, który znany był wśród miejscowej ludności ze szczególnego okrucieństwa. Szymańskiego spotyka sprawiedliwa kara, a bohater ginie z rąk NKWD. Cóż za ironia losu pamiętając, kto zaproszony został ostatnio na wykład na Wrocławski Uniwersytet...

Warto wspomnieć, że całość poprzedza wstęp napisany przez Zajączkowskiego. Jest on o tyle ciekawy, że dodano do niego choćby fragment scenariusz, pokazano wersje próbne i ostateczne wybranych kadrów czy ukazano czytelnikom stronę ze scenorysu. Na co dzień tego typu rzeczy nie są raczej ogólnodostępne czytelnikowi. Bardzo fajne rozwiązanie, z którym z ogromną przyjemnością się zapoznałem. Często wstępy są nudną „paplaniną”, którą równie dobrze można pominąć. Tutaj natomiast jest to element bardzo spójny z całością i taki, który nie nuży nawet przez moment.

Ogromną zaletą „Białej Podlaskiej” jest bezkompromisowość autorów, którzy jasno i wyraźnie opowiadają się po właściwej stronie. Znamienna jest ostatnia strona historii Krawat w grochy i umieszczony tam tekst:

W konwencji odnalazł się również rysownik, którego realistyczna i dość szczegółowa kreska doskonale komponuje się ze scenariuszem, podobnie jak czarno biała konwencja. Fonfara bez trudu ukazuje zamierzenia scenarzysty. Taki Max Rubin, miał w być przedstawiony jak głupiec i sadysta. Patrząc na poszczególne rysunki, trudno nie zgodzić się, że rzeczywiście tak wygląda. W ogóle rysunki przedstawiające ludzkie oblicza są ogromną zaletą tego komiksu, który pod względem warstwy graficznej prezentują się naprawdę dobrze.

Autorzy potrafią też świetnie budować atmosferę i ukazać paranoje, w którą stopniowo – po ataku na Irkę – popada Kubin. Do tej pory odważny i pewny siebie nazista, staje się zastraszonym szczurem, które nawet w dzieciach i starcach dostrzega potencjalnych zamachowców.

Podsumowując: Pamiętamy – Biała Podlaska 1939-1945 to komiks niezwykle ważny szczególnie dla miejscowej ludności, historie w nich przedstawione są jednak na tyle ciekawe, że zainteresują wszystkich, którzy po nią sięgną. Ciekawe dodatki (wspomniane już i wykorzystane w przedmowie czy plan miasta przygotowany na potrzeby AK) i rozwiązania tylko wzmacniają i tak wysoka ocenę całości. Dla miłośników historii i mieszkańców Białej Podlaski pozycja obowiązkowa. Pozostali również powinni po nią sięgnąć, z pewnością się nie zawiodą.

Tekst opublikowano również na portalu paradoks.net.pl.

Pamiętamy – Biała Podlaska 1939-1945

Scenariusz: Sławomir Zajączkowskie
Rysunek: Andrzej Fonfara
Wydanie I: 9/2008
Liczba stron: 48
Format: A4
Oprawa: miękka
Papier: matowy
Druk: cz.-b.
Wydanie: I